Ισονομία και διανεμητικό δίκαιο

Ας υποθέσουμε ότι σε ένα κράτος υπάρχει νόμος που λέει το εξής:

" Για τα χ και ψ πλημμελήματα ορίζεται ότι: Οι παραβάτες που ανήκουν στα προνομιούχα στρώματα (βιομήχανοι, εφοπλιστές κλπ.) θα πρέπει να καταβάλουν στο δημόσιο ένα μικρό φιλοδώρημα. Αντιθέτως, εάν οι παραβάτες ανήκουν στα κατώτερα στρώματα (συνταξιούχοι, άνεργοι κλπ) θα τιμωρούνται για ένα χρονικό διάστημα με στέρηση των δικαιωμάτων τους στην ψυχαγωγία, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την ένδυση, και σε ορισμένες περιπτώσεις και την τροφή".

Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ένας τέτοιος νόμος ανήκει σε καθεστώς δημοκρατίας και ισονομίας; Κι όμως, αυτός ακριβώς ισχύει σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου, και φυσικά και την Ελλάδα.

Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, παίρνοντας για παράδειγμα τα σημερινά πρόστιμα παραβίασης του Κ.Ο.Κ. Έστω λοιπόν ότι από τη μία έχουμε έναν εφοπλιστή κι από την άλλη έναν συνταξιούχο, οι οποίοι παραβίασαν STOP. Και οι δύο λοιπόν θα πρέπει να πληρώσουν 700 ευρώ. Μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι και για τους δύο η τιμωρία είναι η ίδια; Σε καμία περίπτωση, καθώς για τον πρώτο είναι ένα φιλικό τσίμπημα στο μάγουλο, ενώ για τον δεύτερο είναι κυριολεκτικά εξόντωση.Οι προεκτάσεις αυτής της διαπίστωσης είναι τεράστιες, και ευελπιστώ να κάνω και άλλα σχετικά άρθρα στο μέλλον. Για την ώρα, ας σκεφτούμε τούτο: Ότι ο κοινωνικός ρατσισμός οργιάζει και έχει τη σφραγίδα του κράτους. Αν λάβουμε δε υπόψιν και την ελληνική "κοινωνία των κολλητών", το φαινόμενο αποκτά και άλλες (κωμικοτραγικές) διαστάσεις.

Με βάση τα παραπάνω ας ρίξουμε μια σύντομη ματιά στα "Ηθικά Νικομάχεια" του Αριστοτέλη, βιβλίο Ε' (περί δικαιοσύνης). Καταρχήν ταυτίζει τη δικαιοσύνη με την ισότητα, και την αδικία με την ανισότητα (το άδικον άνισον, το δίκαιον ίσον [1131a13]). Στη συνέχεια λέει πως η δικαιοσύνη είναι ένα είδος αναλογίας, που προϋποθέτει τέσσερις όρους: δύο πρόσωπα (Α και Β) και δύο (υλικά) αγαθά (α και β) (1131a29-32). Δικαιοσύνη λοιπόν θα υπάρχει εάν ο λόγος του πρώτου ζεύγους ισούται με το λόγο του δεύτερου, δηλαδή Α/Β = α/β.
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει απλούστατα ότι εάν δύο υπάλληλοι δουλεύουν στον ίδιο χώρο και κάνουν την ίδια δουλειά, και εάν ο Α είναι εργένης ενώ ο Β έχει να θρέψει 4 στόματα, τότε θα είναι άδικο να παίρνουν τον ίδιο μισθό, καθότι οι ανάγκες του Β είναι μεγαλύτερες. Αυτό λοιπόν το δίκαιο που ο Αριστοτέλης το ονομάζει "διανεμητικό", θα μπορούσε να παραβληθεί (προσοχή όμως στους αναχρονισμούς: όχι και να εξισωθεί) με το μαρξιστικό σύνθημα: "ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του".

Ας επανέλθουμε τώρα στα πρόστιμα του Κ.Ο.Κ. Έστω ότι κάνουν την ίδια παράβαση ο Α με μισθό 10.000 Ευρώ, κι ο Β με μισθό 1.000 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι για την ίδια παράβαση ( πρόστιμο π.χ. 500 Ευρώ) ο Α τιμωρείται με την καταβολή του 5% του μισθού του, ενώ ο Β με το 50% του μισθού του. Κι αυτό διότι η σύγχρονη δημοκρατία αντιλαμβάνεται την ισότητα με δύο όρους, κι όχι με τέσσερις, όπως ο Αριστοτέλης. Επομένως, η διακήρυξη "όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο" θεμελιώνει και νομιμοποιεί το καθεστώς της αδικίας και της ανισότητας. Και προσέξτε, δεν λαμβάνω καθόλου υπόψιν τις κομπίνες, τα λαδώματα, τις κουμπαριές κλπ. Περιορίζομαι στην περίπτωση που ο νόμος λειτουργεί υποδειγματικά!

Εάν λοιπόν θέλαμε να μιλάμε για δίκαια πρόστιμα, θα έπρεπε να είναι αυτής της μορφής: για την τάδε παράβαση, ο παραβάτης τιμωρείται με την καταβολή π.χ. του 5% του μηνιαίου εισοδήματός του. Τότε μάλιστα, όλοι θα ήμασταν ίσοι απέναντι στο νόμο.

Θα ήθελα κάποια στιγμή να αφιερώσω ένα ποστ φτιάχνοντας νοητά μια ουτοπία, όπου οι τιμές των αγαθών έχουν μετατραπεί σε ποσοστά: π.χ. ντομάτες = 0,01% του μισθού το κιλό! Σε αυτή τη περίπτωση δε θα υπήρχε ανισότητα. Δε θα υπήρχαν όμως και πολύ πολύ πλούσιοι άνθρωποι, κι εκεί νομίζω βρίσκεται το αγκάθι.